strona główna | mapa strony | RODO | kontakt | wstecz startuj z nami | dodaj do ulubionych | English versionEnglish versionDeutsch
Zakochaj Sie w Bukownie! (foto. Piotr Buk)
2024-03-28 Czwartek, Imieniny: Anieli, Kasrota, Soni BIP Bukowno on Facebook Bukowno on Instagram Bukowno on X
 wszędzie  w aktualnościach  w archiwum
  Wydarzenia

2022.06.15 - ZGH Bolesław: SZTOŁA - jak kopalnia cynku i ołowiu ponad 50 lat ratowała rzekę oraz wpływ Kopalni Piasku Szczakowa na przepływ wody w rzece.

SZTOŁA - jak kopalnia cynku i ołowiu ponad 50 lat ratowała rzekę oraz wpływ Kopalni Piasku Szczakowa na przepływ wody w rzece.

 

 

Sztoła – piękna meandrująca rzeka, tworząca urokliwe wąwozy i zakola, od wieków związana była z górnictwem.

  • Dawne, historyczne górnictwo rudne wykorzystywało rzekę Sztołę do odprowadzenia wód z mocno zawodnionych złóż z głębszych partii górotworu.
  • W latach 60. XX wieku rzeka ta zaczęła sukcesywnie tracić wodę w korycie, w związku z prężnie rozbudowującą się Kopalnią Piasku Szczakowa.
  • W latach 70. XX wieku lej depresji kopalń ZGH ustabilizował się, spowodował zmniejszenie się przepływu w górnym odcinku Sztoły ale nie miał wpływu na jej zaniki. Źródła Sztoły nadal były czynne i funkcjonują do dzisiaj.
  • Lej depresji kopalni piasku Szczakowa rozrastając się w kierunku wschodnim spowodował ostatecznie wyschnięcie Sztoły pomiędzy Polis a Leśnym Dworem w Bukownie.
  • Przez ponad 50 lat pompowane wody z kopalń ZGH „Bolesław” zasilały Sztołę, ratując tą niezwykłą atrakcję turystyczną Bukowna i okolic.
  • W skutek zakończenia eksploatacji w kopalni „Olkusz-Pomorzany” na przełomie 2021/2022 roku i wyłączenia systemów odwadniających zaprzestano zrzutu wód dołowych, co pozbawiło Sztołę stałego dopływu względnie czystej wody.

 

Sztoła już od XVI wieku była rzeką związaną z górnictwem i wtedy nosiła nazwę Czartoria. Jej późniejsza nazwa Sztoła pochodzi od słowa Stolla, czyli ciek odprowadzający wodę kopalnianą.

 

Od 1548 roku rzeka Sztoła zasilana była wodą kopalnianą odprowadzaną sztolnią Starczynowską.

 

Źródła Sztoły znajdują się w lasach na południowy zachód od miejscowości Żurada. Długość koryta Sztoły od źródeł do jej ujścia do Białej Przemszy, podawana w różnych opracowaniach, wynosi od 12,5 km do 15,6 km, w tym 12,5 km na złożu piasku Szczakowa.

 

Na przełomie lat 50-60. ubiegłego wieku przepływy w Sztole w miejscowości Ryszka wynosiły 60-84 m3/min. W latach 60. XX wieku wielkość przepływu wynosiła już tylko 30 m3/min, co było wyraźnym skutkiem odwadniającej działalności kopalni piasku Szczakowa.

 

Kopalnia piasku Szczakowa uruchomiona została w 1954 roku. Plany przewidywały eksploatację wszystkich piasków Pustyni Błędowskiej i Pustyni Starczynowskiej. Prężnie rozwijające się w tym czasie górnictwo węglowe zwiększało systematycznie zapotrzebowanie na piasek do podsadzania wyeksploatowanych wyrobisk górniczych. Stąd też w 1958 roku Prezes Rady Ministrów powołał międzyresortową komisję do opracowania założeń projektowych dla zwiększenia frontu wydobycia piasku podsadzkowego. Opracowano założenia na lata 1960-1970. Przewodniczącym komisji był profesor Walery Goetel z AGH Kraków, który stworzył nowy rodzaj nauki sozologię. Nauka o czynnej ochronie środowiska naturalnego, gdyż wiadomym było, że działalność kopalni będzie miała niekorzystny wpływ na środowisko naturalne. Ostatnia komisja powołana została do przygotowania założeń działalności kopalni piasku w latach 1986-2000. Jej przewodniczącym był profesor dr hab. Antoni Kleczkowski z AGH Kraków, rektor i kontynuator działalności sozologicznej.

 

Wiadomym było, że nastąpi obniżenie zwierciadła wody i określono zasięg leja depresji na 300-700 m od frontu eksploatacji piasku. Zgodnie z przewidywaniami w leju depresji znalazły się miejscowości Podlesie, Bór Biskupi i Ciężkowice. W ramach likwidacji szkód górniczych kopalni piasku Szczakowa w tych miejscowościach wykonano studnie głębinowe i sieć wodociągową.

 

Powstawaniu szkód górniczych w ciekach zapobiegano poprzez zostawianie filarów ochronnych lub przenoszenie cieków poza obszar eksploatacji piasku.

 

W związku z prowadzeniem działań ochronnych przewidziano przeniesienie koryta rzeki Sztoły … „Jeszcze w latach 60. zrodziła się koncepcja przełożenia rzeki Sztoły, która blokuje dostęp do znacznych ilości zasobów piasku na Polu I. W latach 70. na Polu I wykonano betonowe koryto o długości 3100 m, które miało przejąć wody prowadzone rzeką Sztołą w pobliżu mostu pod drogą Bukowno-Szczakowa i wprowadzić je do Kanału Głównego. Jednakże ze względu na naciski ekologiczne zmierzające do ochrony rzeki Sztoły oraz konieczność wykonania nowego ujęcia wody pitnej przełożenie wód rzeki Sztoły do nowego koryta na Polu I mimo, poniesionych przez kopalnię nakładów nie zostanie prawdopodobnie zrealizowane” (cytat z Monografii Kopalnia Piasku Szczakowa S.A., 1997r.)

 

Protest ekologów był na tyle skuteczny, że w konsekwencji odstąpiono od dalszej realizacji tego pomysłu.

 

Gdyby wówczas wcielono w życie projekt przeniesienia rzeki Sztoły do betonowego koryta w obrębie piaskowni, to nie byłoby dzisiejszych problemów z zanikiem wody w Sztole po zakończeniu pompowania wód dołowych z kopalni „Olkusz-Pomorzany”.

 

Przed rozpoczęciem eksploatacji przez kopalnię piasku Szczakowa głębokość zwierciadła wody w rejonie Bukowna i Starczynowa wynosiła 12 m. Na skutek działalności kopalni piasku poziom wody został obniżony do 25 m.

 

Prowadzone systematycznie pomiary przepływu wody w rzece Sztole przed Leśnym Dworem w Bukownie wykazywały spadek:

  • 1963 rok - 25,4 m3/min
  • 1968 rok - 10,2 m3/min

 

Sytuację gwałtownego spadku przepływu w okresie 5 lat uratowało włączenie wód z odwadniania kopalni Olkusz, które były prowadzone poprzez kanał Południowy i koryto rzeki Baby. Stąd też odnotowano w dniu 10.09.1968 roku przepływ w Sztole na poziomie 96 m3/min.

 

Pomiary AGH Kraków w 1972 roku wykazały, że Sztoła na odcinku - droga z Bukowna do Boru Biskupiego – Ryszka - traciła ok. 46 m3/min, co stanowiło aż 56% jej przepływu. W wyniku uszczelniania dna Sztoły przez zawiesinę obecną w zrzucanych wodach kopalnianych ucieczki wody zmniejszyły się w 2011 r. do ok. 20%. Obecnie jednak proces ten może ulec odwróceniu, ze względu na brak zasilania wodami kopalni „Olkusz-Pomorzany” i wypłukiwaniu frakcji zawiesiny z dna.

 

W międzyczasie systematycznie spadał naturalny przepływ w Sztole i 01.05.2003 roku przed Leśnym Dworem w Bukownie stwierdzono całkowity zanik przepływu. Spowodowane to było postępowaniem eksploatacji piaskowni na wschód i rozwojem jej leja depresji w kierunku źródeł Sztoły.

 

Na przełomie roku 2021/2022 zaprzestano pompowania wód z kopalni „Olkusz-Pomorzany” w związku z zakończeniem eksploatacji rud cynku i ołowiu. Koryto rzeki Sztoły od Bukowna do Ryszki pozostało suche. Prowadzi okresowo wody opadowe lub roztopowe.

 

 

Profile położenia rzeki Sztoły w obrębie kopalni piasku Szczakowa.

 

Sztuczne doprowadzenie wody do koryta rzeki Sztoły jest bezcelowe ponieważ na odcinku prawie 12 km do ujścia Sztoły do Białej Przemszy woda w całości będzie infiltrować do kopalni piasku.

 

Od okolicy Przymiarek Sztoła płynie po „nasypie” zbudowanym z dobrze przepuszczalnych dla wód piasków. Od północy i południa jest ona otoczona rozległymi i głębokimi wyrobiskami piaskowni, które spowodowały zaburzenie naturalnego przepływu wód podziemnych i ich kontaktu z wodami Sztoły. Skutkiem tego są ucieczki wody z jej koryta i odpływ do głównego cieku systemu odwadniania kopalni piasku „Szczakowa” – Kanału Centralnego.

 

Istnieje także zagrożenie pompowania wód dołowych z kopalni „Olkusz-Pomorzany” ze względu na ich jakość. Jak wiemy w wodach tych będą siarczany cynku, ołowiu, żelaza i magnezu, które grożą skażeniem wód powierzchniowych.

 

Jest rzeczą bardzo nieprzemyślaną mieszanie wód skażonych, które gromadzą się w wyrobiskach górniczych z wodami pochodzącymi z infiltracji wód słodkich opadowych. Jak wiemy roztwory cięższe gromadzą się na dole zbiorników podziemnych, a na górze wody słodkie, lżejsze. Do czasu wypełnienia się leja depresji nie należy pompować wód z ujęć głębinowych w obrębie leja depresji, gdyż mogłoby to powodować mieszanie się tych wód. Ten stan należy utrzymywać, ponieważ rzeczywiście może dojść do prawdziwej klęski ekologicznej. Proponuje się wzięcie pod uwagę wskazań rekultywacji wyrobisk popiaskowych, poprzez tworzenie małych zbiorników wody, takich do 1 ha, które mogłyby być połączone korytem naturalnym w piaskowni i nazwać je Nową Sztołą.

 

Jest to jedyne rozwiązanie przywrócenia atrakcyjności dla turystów okolic Bukowna. Drugim celem jest utrzymanie stawów przy Leśnym Dworze poprzez doprowadzenie wody czystej ze źródeł Sztoły pod Żuradą. W tym celu musi być zmieniony ekosytem, ale będą utrzymane wartości przyrodnicze malowniczej górnej części rzeki Sztoły.

 

Dane o wpływie eksploatacji piasku na środowisko przyrodnicze
w rejonie Bukowna czerpaliśmy z opracowania „Kopalnia Piasku Szczakowa S.A.” , które nazwane jest przez jej twórców Monografią.

 

Reasumując - przez ponad 50 lat pompowane wody z kopalni „Olkusz-Pomorzany” utrzymywały stabilny poziom przepływu rzeki Sztoły na odcinku od Leśnego Dworu do ujścia do Białej Przemszy. W ten sposób wody kopalniane ratowały brak naturalnego przepływu rzeki, spowodowanego eksploatacją kopalni piasku podsadzkowego Szczakowa i infiltracją tych wód do niżej położonych wyrobisk piaskowni.

 

zghboleslaw.pl

 

Opracował:

Józef Niewdana – hydrogeolog, Prezes Stowarzyszenia Szansa Białej Przemszy,
Tomasz Wójcik – hydrogeolog ZGH „Bolesław” S.A.

Damian Cień - geolog

 


Drukuj





Wybory Samorzadowe 2024

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2024

Podatki Lokalne 2024

ZAPŁAĆ Podatki Lokalne ONLINE

Jakosc powietrza w Bukownie
 
Zimowe utrzymanie drog i chodnikow

EKODORADCA - Gminny Punkt Konsultacyjno-Informacyjny
Kryta plywalnia zaprasza...

SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI KOMUNALNYMI W BUKOWNIE
Alkohol! Otwórz się na pomoc
DOTACJE DO OCZYSZCZALNI PRZYDOMOWYCH I SZCZELNYCH SZAMB

Gminny Program Dofinansowania Wymiany Zrodel Ciepla

Program - Czyste Powietrze
Program - Cieple Mieszkanie
Program Priorytetowy Moj Prad 5.0
Program - JAWOR 2

DOTACJE Ogrzej się z TAURONEM

EnMS ZWROT ZA PIEC

Wymien zrodlo ciepla i zyskaj dofinansowanie od PGNiG Obrot Detaliczny!

Centralna Ewidencja Emisyjnosci Budynkow

HARMONOGRAM WYWOZU ODPADÓW KOMUNALNYCH

Plan dystrybucji jodku potasu - DZIAŁANIA PREWENCYJNE

POMOC UKRAINIE

Srodki finansowe dla osob pomagajacym obywatelom Ukrainy

Bezplatna pomoc psychologiczna dla uchodzcow z Ukrainy w Bukownie

Basen MOSiR zaprasza...


 
Badania ankietowe

Płatnoœci
Zapraszamy na KORTY TENISOWE

Młodziezowa Rada Miejska w Bukownie

REJESTR DZIALALNOSCI REGULOWANEJ W ZAKRESIE ODBIERANIA ODPADOW KOMUNALNYCH OD WŁASCIEILI NIERUCHOMOSCI Z TERENU MIASTA BUKOWNO
WYKAZ PODMIOTOW POSIADAJACYCH ZEZWOLENIE BURMISTRZA MIASTA BUKOWNO SWIADCZACYCH USLUGI OPROZNIANIA ZBIORNIKOW BEZODPLYWOWYCH ORAZ OSADNIKOW W INSTALACJACH PRZYDOMOWYCH OCZYSZCZALNI SCIEKOW I TRANSPORTU NIECZYSTOSCI
DNI BUKOWNA 2023

WOSP - XXIII FINAŁ
Monografia Miasta DZIEJE BUKOWNA

NIEODPLATNA POMOC PRAWNA
PRZEWODNIK PO SZLAKACH TURYSTYCZNYCH GMINY BUKOWNO
Komunikator SISMS dla Mieszkańców Powiatu Olkuskiego

Malopolskie.PL
Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Bukowno
Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu położonego w gminie Bukowno
Nad Biala Przemsza
Œrodowisko bez BARSZCZU SOSNOWSKIEGO

Biuletyn Informacji Publicznej


Odwiedzin: 3761038





Hotspot Bukowno
Elektroniczny Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego
Internetowy Dziennik Ustaw
Internetowy Monitor Polski
Bukowno on Twitter
Bukowno on Instagram
Bukowno on Facebook
Bukowno on YouTube